وسواس فکری و عملی یا اختلال OCD اختلال یک نوع وسواس فکری و عملی است که اضطراب را به همراه دارد و معمولا افراد را در سنین و زمان‌های مختلف درگیر خود می‌کند. این اختلال افراد را در یک چرخه وسواس و اجبار قرار می‌دهد. در قرن نوزدهم این نوع بیماری را با عنوان بیماری شک و تردید می‌شناختند. این بیماری باعث می‌شود فرد مبتلا به اساسی‌ترین چیزها در مورد خودش، دیگران و دنیایی که در آن زندگی می‌کند شک کند.
اختلال OCD یک نوع افکار و تصاویر ناخواسته است که احساسات اضطراب‌زای افراد را تشدید می‌کند. همچنین باعث می‌شود مغز روی یک فکر یا دلیل خاص بماند. مثلا فرد چندین بار اجاق گاز را چک می‌کند که آیا خاموش است یا نه؟ یا اینکه دست‌های خود را برای چندمین بار می‌شوید به‌طوری‌که پوسته پوسته می‌شود و هیچ لذتی از این‌کارهای تکراری نمی‌برد. اختلال وسواس فکری و عملی یا ocd ذهن فرد را به‌طور غیرمنظمی درگیر کمال طلبی می‌کند، به‌طوری‌که بیمار انعطاف‌پذیری و کارایی خود را از دست می‌دهد.
در این مقاله می‌خواهیم به نشانه‌ها و راه‌های درمان این اختلال بپردازیم.
نشانه‌های وسواس فکری
وسواس فکری و عملی یک اختلال مزمن است و مانند بیماری‌هایی مثل دیابت و آسم قابل کنترل است؛ اما درمان دائمی برای آن وجود ندارد.
شک و احساس گناه
یکی از نشانه‌های وسواس فکری و عملی OCD شک و احساس گناه است. بیمارانی هستند که به توانایی جنسی، عقلی، ادراکی و اینکه آیا مسئولیتی در قبال امنیت دیگران دارند یا نه شک می‌کنند. حتی گاهی اوقات بیمارانی درگیر با این اختلال به مرده بودن یا زنده بودن خودشان شک می‌کنند و اینجاست که شک یکی از آزاردهنده‌ترین ویژگی‌های این اختلال می‌شود که قادر است بر هوش و عقل غلبه کند.
وسواس فکری و احساس گناه
راه‌های درمان وسواس فکری و عملی OCD
اکثر افرادی که مبتلا به اختلال وسواس جبری می‌شوند، در مراحل اولیه برخی از علائم این بیماری را به‌طور خفیف تجربه می‌کنند. گاهی می‌توان از تشدید علائم پیش از آن‌که به‌طور کامل دچار بیماری شوند جلوگیری کرد.
درمان اختلال وسواس اجباری ازجمله درمان وسواس فکری شامل دو مرحله است:
روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری (درمان وسواس فکری بدون دارو)
روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری، رفتاردرمانی و دارودرمانی است. درمان‌های رفتاری اختلال وسواس اجباری شامل رویارویی و جلوگیری از پاسخ (ERP) است. در مرحله پیشگیری از عادات، متخصص به فرد بیمار مبتلا به وسواس کمک می‌کند تا در بازه‌های زمانی طولانی و طولانی‌تری در رویارویی با شرایط استرس‌زایی قرار بگیرد که در آن احساس اجبار برای انجام کاری می‌کند که اضطرابش را از بین ببرد.
در این شرایط، بیمار اصطلاحاً با خود درگیر می‌شود و هرچه‌قدر که زمان می‌گذرد او بیشتر به انجام آن کار احساس نیاز می‌کند، او همچنان در مقابل میل وسواسی ایستادگی می‌کند تا مرحله‌ای که دیگر هیچ اجباری برای انجام آن کار خاص احساس نکند. به گفته پژوهشگران و پزشکان، درمان رویارویی و جلوگیری از پاسخ در یک فرایند ۲۰ تا ۹۰ دقیقه‌ای اتفاق می‌افتد و احساس اجبار برای انجام کاری که از اضطراب جلوگیری می‌کند، حداکثر ۹۰ دقیقه به‌طول می‌انجامد. درنتیجه بیمار درصورتی‌که بتواند ۹۰ دقیقه در برابر فکر وسواسیِ خود مقاومت کند، بر بخش اعظمی از بیماری خود غلبه کرده است.
درمان دارویی اختلال وسواس
درمان دارویی برای اختلال وسواس اجباری نیز یکی از مراحل مهم در فرایند بهبودی بیمار است. برای درمان اختلال وسواس اجباری از گروهی از داروها که اصطلاحاً آن‌ها را مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI می‌نامند استفاده می‌شود. این داروها مقدار ترشح سروتونین در مغز را افزایش می‌دهند. در مغز بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری، سروتونین بسیار کمی ترشح می‌شود. یا مقدار ترشح شده توسط عصب‌های پیش سیناپس جذب و نابود می‌شود.
این داروها همان‌طور که از نامشان پیداست، از بازجذب یا دفع سروتونین در مغز جلوگیری می‌کنند. این دفع در محل سیناپس‌ها اتفاق می‌افتد یعنی جایی که سلول‌های عصبی نورونها به یکدیگر متصل هستند. سروتونین یکی از مواد شیمیایی در مغز است که پیام‌های عصبی را از یک نورون به نورون دیگر در طول سیناپس‌ها منتقل می‌کند. از این داروها در درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی نیز استفاده می‌شود. SSRIمیزان تراکم سروتونین در سیناپس‌ها را افزایش می‌دهند. آن‌ها این کار را با جلوگیری از بازجذب سروتونین در سلول عصبی که یک پالس مغزی را منتقل می‌کند انجام می‌دهند. بازجذب سروتونین عامل پایان یافتن تولید سروتونین جدید است.
از جمله داروهای رایجی که برای درمان اختلال وسواس اجباری تجویز می‌شوند و در گروه SSRI ها جای می‌گیرند، می‌توان به فلوکستین (Fluoxetine)، سرترالین(Sertraline)، سیتالوپرام(Citalopram)، پاروکستین (Paroxetine) و اس‌سیتالوپرام (Escitalopram) اشاره کرد. در درمان اختلال وسواس اجباری همچنین از دارویی‌هایی چون اولانزاپین (Olanzapine) و ریسپریدون (Risperidone) استفاده می‌شود. این گروه از داروها معمولاً اثر خوبی در درمان اختلال وسواس اجباری دارند و اثرات جانبی کمی دارند. سردرد، کم‌خوابی، اسهال و هیجان از جمله اثرات جانبی این داروها هستند.
اگر پرسشی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی توسط دکتر مهدیه اسدی مقدم دارید، تماس بگیرید.
