در این مقاله به اختصار با فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج آشنا می‌شوید. با به کار گیری این فنون می‌توانید اطلاعات لازم را به دست آورید و به مراجعان مشاوره پیش از ازدواج کمک کنید تا به شناخت بهتری از خود برسند و در نهایت بتوانند تصمیم مناسبی اتخاذ کنند.
فن گوش دادن
گوش دادن یکی از فنون بسیار مهم مشاوره‌ای در مشاوره پیش از ازدواج است. گوش دادن مهارتی است که به توجه و تمرین نیازمند است. وقتی به دقت به سخنان دیگری گوش می‌دهید، فرد احساس می‌کند که به او توجه دارید و او را درک می‌کنید. این کار به شکل‌گیری رابطه‌ی درمانی و ادامه‌ی آن کمک می‌کند. گوش دادن همچنین به شما کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری از مراجع به دست آورید.
مشاوره قبل از ازدواج
فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج
برای گوش دادن باید:
• توجه داشته باشید؛ یعنی به مراجع نگاه کنید.
• حرکات چهره‌ای مناسبی داشته باشید؛ مانند تکان دادن سر و …
• زبان بدن مناسبی داشته باشید.
• سؤال بپرسید.
• از فنون بازپردازی و خلاصه کردن استفاده کنید.
• بازخورد دهید.
فنون سؤال پرسیدن
آشنایی با فنون سؤال پرسیدن در مشاوره ازدواج ضروری است، زیرا ما به اطلاعات زیادی نیازمندیم که سؤال پرسیدن دستیابی به این اطلاعات مهم را میسر می‌کند. به شیوه‌های مختلفی می‌توان از مراجعان سؤال پرسید. این شیوه‌ها عبارتند از:
سؤال باز: سؤالات باز به سؤالات تشریحی شباهت دارند و دست مراجع را در ارائه‌ی پاسخ باز می‌گذارند. سؤالات باز، پاسخ خودانگیخته‌ای را به دنبال دارند و مراجع را به صحبت بیشتر ترغیب می‌کنند. به نمونه‌ای از سؤالات باز توجه کنید:
لطفاً درباره‌ی روابط خودتان با پدرتان توضیح دهید.
مایل هستم درباره‌ی وضعیت خانوادگی شما بیشتر بدانم.
سؤالات بسته: برخلاف سؤالات باز، سؤالات بسته پاسخ‌های کوتاهی را به دنبال دارند. در صورتی که می‌خواهید از مراجعان پیش از ازدواج اطلاعات دقیقی به دست آورید، از سؤال‌های بسته استفاده کنید. مانند:
چند برادر دارید؟
چند سالتان است؟
تا کنون چند بار با هم مشاجره کرده‌اید؟
آیا مایل هستید این رابطه را ادامه دهید یا به ترک آن فکر می‌کنید؟
سؤالات چند گزینه‌ای: این سؤالات اغلب بین سؤالات باز و بسته قرار می‌گیرند. مشاور چند گزینه را پیشنهاد می‌کند و مراجع باید گزینه‌ی مورد نظر را از بین گزینه‌ها انتخاب کند.
به طور متوسط در طول ماه چند بار با نامزدتان مشاجره می‌کنید؟
مشاوره قبل از ازدواج
فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج
سؤالات چرخشی: این سؤالات ظاهراً پاسخ بلی یا خیر را به همراه دارند، اما قصد مشاور از پرسش آنها فراخواندن اطلاعات بیشتر است، مانند:
مشاور: مایلید درباره‌ی ویژگی‌های شخصیتی نامزدتان صحبت کنیم؟
مراجع: بله.
مشاور: خوب است، پس به من بگویید بهترین و بدترین ویژگی او کدام است؟
مراجع: مهربانی و زود عصبانی شدن.
مشاور: کمی بیشتر برایم توضیح بدهید که در چه موقعیتی و به خاطر چه چیزی عصبانی می‌شود؟
مراجع: به خاطر هر چیز کوچکی ناراحت می‌شود. خیلی زودرنج است، خیلی زود به او برمی‌خورد و عصبانی می‌شود. گاهی وقت‌ها واقعاً از دستش کلافه می‌شوم.
سؤالات غیرمستقیم یا تلویحی: سؤالاتی هستند که به شکل یک اظهارنظر بیان میشوند.
خیلی برایم جالب است که بدانم وقتی از نامزدتان ناراحت می‌شوید آن را چطور ابراز می‌کنید؟
مایلم بدانم تصویری که از زن ایده‌آل در ذهن‌تان ساخته‌اید، چیست؟
سؤالات هدایت‌کننده: سؤالات هدایت‌کننده مراجع را به سمتی سوق می‌دهند که به سؤالات شما شفاف پاسخ دهد ، مانند:
حتماً داروهای ضد افسردگی را مصرف می‌کنید، درست است؟
سعی می‌کنید که به جای عصبانی شدن از نامزدتان، با او حرف بزنید و به او بگویید که آزرده هستید، درست است؟
فن انتظار علامت
وقتی احتمال زیادی می‌دهید که مراجع رفتاری خاص داشته باشد (مانند مصرف الکل، بدرفتاری با نامزد و …)، از این فن در مشاوره پیش از ازدواج استفاده کنید زیرا به بیمار این احساس القا می‌شود که شما انتظار شنیدن علائم و نشانه‌هایی را دارید. برای مثال: مراجع سیگار یا مواد مخدر مصرف می‌کند، اما به دلایلی در مورد آن صحبت نمی‌کند، در این مورد بهتر است درباره‌ی میزان و چگونگی مصرف سیگار و مواد مخدر از وی سؤالاتی بپرسید. البته بهتر است از این فن زمانی استفاده کنید که با مراجع به تنهایی ملاقات می‌کنید زیرا در ملاقات سه نفره استفاده از این فن ممکن است دردسرساز باشد.
روزی چند نخ سیگار می‌کشید؟
چه سیگاری را بیشتر می‌پسندید؟
چه نوع موادی مصرف می‌کنید؟
به طور میانگین هفته‌ای چند بار مواد مصرف می‌کنید؟
این پرسش‌ها مراجع مشاوره قبل از ادواج را در وضعیتی قرار می‌دهند که به جای امتناع از پاسخ، به سؤالات شما پاسخ دهد. البته باید توجه داشته باشید که این فن را زمانی به کار ببرید که احتمال زیادی می‌دهید فرد رفتار موردنظر را انجام دهد.
فن تسهیل
مشاور به کمک این فن در مشاوره ازدواج مراجع را به صحبت بیشتر ترغیب می‌کند. تسهیل می‌تواند کلامی باشد مانند آها، بله، متوجه هستم، درست است، ادامه بده. یا به صورت غیرکلامی باشد (مانند تکان دادن سر، جلو کشیدن صندلی و خم شدن به طرف بیمار به این منظور که صحبت بیمار را بهتر بشنوید
مشاوره قبل از ازدواج
فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج
مراجعی درباره‌ی ملاک‌های اصلی خود در انتخاب همسر صحبت می‌کند و مشاور با گفتن کلماتی مانند: «خب، ادامه بده، جالب است، می‌خواهم بیشتر بدانم» او را به ادامه‌ی صحبت تشویق می‌کند.
فن عادی‌سازی
با عادی‌سازی به مراجع مشاوره قبل از ازدواج کمک می‌کنید تا از مواردی که از بیان آنها شرم دارد یا خجالت می‌کشد، حرف بزند. از این فن می‌توان برای بیرون کشیدن اطلاعاتی در زمینه‌ی سوءمصرف مواد و الکل، روابط جنسی، مشکلات قانونی و …استفاده کرد.
بعضی از جوان‌ها وقتی در عشق شکست می‌خورند به سیگار یا مواد روی می‌آورند، شما چطور؟
عده‌ای از دخترها برایشان مهم است که به هر قیمت شده ازدواج کنند، آیا شما هم همین‌طور هستید؟
وضعیت زندگی برای بعضی‌ها آنقدر سخت است که ازدواج را بهترین راه‌حل برای فرار از آن وضعیت می‌دانند، شما چطور؟
عده‌ای از دختران به دلایلی، از جمله وابستگی عاطفی فکر می‌کنند چاره‌ای جز ازدواج با طرف مقابل ندارند، شما چطور؟
فن دعوت کردن
عبارات یا سؤالاتی که مراجع را به صحبت بیشتر ترغیب می‌کنند، عبارات «دعوت‌کننده» نامیده میشوند. وقتی این فن را در مشاوره ازدواج به کار می‌گیرید، باید به دنبال آن سکوت کنید و منتظر پاسخ مراجع باشید. البته سکوت و توجه مشاور نیز به نوعی مشابه دعوت کردن است، منتها از نوع غیرکلامی آن.
سکوت کرده‌اید، می‌خواستم بدانم چه احساسی دارید؟
نامزدتان از شما چه انتظاراتی دارند؟
هر چه دلتان می‌خواهد، بگویید، به گوشم.
دلم می‌خواهد در مورد چگونگی ارتباطتان در خانواده بیشتر توضیح بدهید.
فن اختصاصی کردن
این فن به منظور روشن‌سازی یک موضوع خاص یا مسئله‌ای مبهم به کار می‌رود. این فن هم در مصاحبه‌ی تشخیصی و هم در مشاوره ازدواج و روان‌درمانی کاربرد دارد. مشاور ابتدا یک موضوع نسبتاً کلی را پیش می‌کشد و به تدریج مسائل اختصاصی‌تری را مطرح می‌کند. به کمک این فن کلمات مبهم و واژه‌های نامفهوم شفاف میشوند.
مشاور: روابط شما دو تا با هم چطور است؟
مراجع: افتضاح است!
مشاور: چه چیزی از این رابطه افتضاح است؟
مراجع: همه چیزش.
مشاور: مثلاً؟
مشاوره قبل ازازدواج
فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج
مراجع: همه‌اش دعوا می‌کنیم و توی سروکله‌ی هم می‌زنیم.
به یک مثال دیگر توجه کنید:
مشاور: چه احساسی دارید؟
مراجع: احساس خوبی ندارم.
مشاور: منظورتان از اینکه احساس خوبی ندارید، چیست؟
مراجع: یعنی افسرده و غمگین هستم.
اختصاصی کردن در برخی موارد مشابه «کاوش» است، زیرا بر موضوعی خاص متمرکز می‌شویم و آن را روشن می‌کنیم.
فن مقابله با سکوت
سکوت در مشاوره قبل از ازدواج و روان‌درمانی اجتناب‌پذیر است، زیرا بیماران گاهی برای جمع‌وجور کردن افکارشان سکوت می‌کنند. به علاوه، مکث‌ها فرصتی است تا از مراجع سؤال بپرسید، مطالب گفته شده توسط مراجع مشاوره ازدواج را خلاصه کنید، در مورد موضوعی خاص به وی بازخورد دهید و او را به ادامه‌ی صحبت تشویق کنید. در صورتی که سکوت بیش از یک تا دو دقیقه به طول انجامد، باید دلایل آن را بررسی کنید.
مشاوره قبل از ازدواج
فنون و مهارت‌های مشاوره‌ای در مشاوره ازدواج
مکث کردید، می‌خواستم دلیل آن را بدانم.
سکوت شما چه معنایی دارید؟
شما چند دقیقه قبل داشتید درباره‌ی مخالفت والدین نامزدتان با ازدواج فعلی حرف می‌زدید، اما ناگهان ساکت شدید، می‌خواستم دلیل آن را بدانم.
در صورتی که مکث یا سکوت مراجع زیاد طول کشید، آخرین کلمات بیمار را برای او تکرار کنید. برای مثال:
داشتید می‌گفتید که از نامزدتان خیلی دلخور هستید، ولی دیگر به صحبت خودتان ادامه ندادید.
شما می‌توانید مطالب گفته شده توسط مراجع را خلاصه کنید و سپس به کمک فن دعوت کردن از وی بخواهید که به صحبت خود ادامه دهد.
فن اطمینان‌بخشی
اطمینان‌بخشی نوعی پاسخ همدلانه است که به منظور تقویت اعتمادبه‌نفس و القای حمایت از مراجع به کار می‌رود. درمانگر با تأکید بر واقعیت‌ها و توانمندی‌های مراجع در مشاوره قبل از ازدواج به او اطمینان می‌دهد. برای مثال:
مطمئن هستم با ملاقات بیشتر و تحقیقات گسترده‌تر در مورد فرد موردنظر می‌توانید به شناخت بهتری از وی برسید.
با این روش که پیش می‌روید، آینده‌ی خوبی در انتظارتان است.
با این شیوه‌ای که در پیش گرفته‌اید دورنمای خوبی برایتان می‌بینم.
در مقاله‌های بعدی به فنون و مهارت‌های شناختی دیگر می‌پردازیم.
