فلج خواب به انگلیسی: Sleep Paralysis که در میان عوام به “بختک” معروف است نوعی اختلال خواب است. حالتی است که معمولاً از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد و در این مدت شخص پس از بیدار شدن از خواب یا گاهی پیش از به خواب رفتن، توانایی انجام حرکات ارادی از خود ندارد و این حالت معمولاً با ترس همراه است.
خواب طبیعی چیست؟
خواب دو فاز یا مرحله دارد: مرحله حرکات سریع چشم (Rapid Eye Movement) و مرحله بدون حرکات سریع چشم (Non REM). مرحله REM یا خواب همراه با رؤیا (Dream Sleep)، آن مرحله از خواب است که در آن مغز فعال است؛ NREM مرحله آرام یا پر آسایش خواب است. مراحل خواب از NREM به REM به‌طور پیوسته تکرار می‌شوند هر چرخه خواب حدود ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد و ۴ تا ۶ بار در طول یک خواب ۷ یا ۸ ساعته تکرار می‌شود.
اختلالات خواب (Sleep disorder) مانند زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن است. این اختلالات می‌تواند ناشی از بیماری های روانپزشکی مانند اضطراب، بیماری های سیستم تنفسی (خرناس) یا به عنوان نوعی بیماری سالمندان باشد.
بیماری روانی فلج خواب چیست؟
افرادی که از نوعی بیماری روانی از قبیل اختلال اضطراب، اختلال دوقطبی، افسردگی و یا بیماری اسکیزوفرنی رنج می‌برند، بیشتر در معرض وقوع فلج خواب هستند. این قبیل بیماری‌ها باعث اختلالاتی در روال طبیعی خواب و نوساناتی در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروترانسمیترها) می‌شوند. و اغلب برای درمان آنها از داروهای روانپزشکی استفاده می‌شود که خود این داروها نیز می‌توانند احتمال وقوع فلج خواب را افزایش بدهند.
علائم فلج خواب
۱. ناتوانی در حرکت دادن تنه، دست ها و پاها و صحبت کردن (فرد از فرط ترس می خواهد فریاد بکشد و برای بیدار شدن تقلا می کند، اما گویی تلاش وی بی نتیجه است).
۲. فلج تمام و یا بخشی از عضلات اسکلتی بدن.
۳. احساس خفگی و نزدیک بودن زمان مرگ (گویی موجودی روی قفسه سینه ی شما قرار گرفته است).
۴. وحشتزدگی و اضطراب.
۵. توهمات خواب (hypnagogic hallucinations): به توهمات شنیداری، دیداری و لمسی رویا مانند اطلاق می شود. احساس حضور یک انسان دیگر در اتاق، احساس فشردگی در قفسه سینه، دیدن سایه افراد، دیدن منبع نورانی، شنیدن صدای افراد، شنیدن صدای قدم هایی که نزدیک می شوند، دیدن شبح، تجربه خروج از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنیدن صدای باز و بسته شدن درها.
بختک و جن چیست؟
شايد بدانيد بختک چيست؟ بختک هم نوعي جن است. فقط کمی انسان را آزار می دهد و معمولا روی شخصی كه به پشت خوابيده می افتد و اعضای بدن را بی حس می كند. جن مانند انسان موجودی دارای شعور و اراده است و می تواند به موجودی ذی شعور (بچه اش) آموزش بدهد. البته اين موجود هر چه دارد ذاتی و همان است كه در خلقتش نهاده شده و قوه خلاقه ندارد.
بختک چه شکلی است؟
در برخی افراد کابوس فقط در ترس و وحشت خلاصه نمی شود بلکه بسیاری از افراد در خواب نمی توانند حرکت کنند یا به عبارتی در خواب فلج می شوند که اين موضوع ترس شما را بيشتر می كند.
بدتر از همه آن است که گاهی توهم های ترسناک نیز چاشنی این علائم می شود و در این زمان احساس می كنيد جسمی مانند سایه یا یک هیولا در تاریکی در حال حرکت است. یا به سمت شما می آید ولی ترس و وحشت شما زمانی شدت می يابد كه شما نمی توانید حرکت کنید یا فریاد بزنید. اما خوشبختانه همه این ها از علائم خواب است و هیچ آسیبی به شما نمی رسد.
آیا پای شیاطین در فلج خواب در میان است؟
در مورد پدیده فلج خواب باورها و تفسیرهای مختلفی در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف وجود دارد. همانطور که گفته شد ایرانی‌ها این پدیده را به نام «بختک» می‌شناسند. بعضی‌ها هم از آن تعبیر به جن‌زدگی می‌کنند و تمام اتفاقاتی که برای فرد می‌افتد به گردن دیوهای بدسرشت و اجنه می‌اندازند. ایرلندی‌ها هم بر این باورند که فلج خواب بر اثر دروغی که روز قبل گفته شده بروز می‌کند. اما آنچه بارز است این است که طی قرن‌ها باور عمومی بر این است که این مشکل با انواع اجنه و نفرین‌ها مرتبط است.
آیا فلج خواب خطرناک است؟
تحقیقاتی که به‌تازگی انجام شده حاکی از آن است که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت کلی جهان، در طول عمر خود دست‌کم یک بار فلج خواب را تجربه کرده‌اند که در این میان ۹۵ درصد از آنها تجربه حوادث وحشتناک را در خواب داشته‌اند. مجموع این عوامل نشان می‌دهد این پدیده شیوع بالایی دارد.
نکته مهم دیگر آن است که با توجه به نقش ژنتیک در بروز این مشکل اگر یکی از اعضای خانواده دچار این مشکل باشد، احتمال اینکه دیگر اعضای خانواده هم به آن مبتلا شوند، وجود دارد. از نگاه جنسیتی به طور معمول احتمال بروز فلج خواب در زنان دو تا چهار برابر بیشتر از مردان است. اگرچه بسیاری از افرادی که با این مشکل مواجهند، از اتفاقاتی که می‌افتد آگاه نبوده و دچار وحشت می‌شوند. ولی این فرایند اصلا خطرناک نیست و در عرض چند لحظه پایان می‌یابد و هیچ گونه عارضه جسمی را در پی نخواهد داشت.
تاریخچه بختک
اعتقاد به ماده دیو بختک و نقش و عملکرد آن در جهان آدمیزادگان، به دوران ابتدایی جامعه‌های انسانی و به آغاز شکل گیری پندارهای ذهنی باز می‌گردد. در آن جامعه‌ها، مردم به دو گروه موجودات وهمی، سودرسان و زیانکار، معتقد بودند و نیروی آنها را بر زیستگاه و زندگی خود مسلّط می‌دانستند. بختک نیز یکی از آن عفریته‌های خبیث زیانکار شبرو به شمار می‌آمد.
اعتقاد بابلیان
بابلیان اَلُو را روحی شبیه بختک می‌انگاشتند که شب هنگام به سراغ خفتگان می‌رفت و آنان را خفه می‌کرد و نیروی جنبیدن را از ایشان باز می‌ستاند. به باور بابلیان، الو دیو خبیث و نفرت انگیزی بود که با پرواز بر سر بستر آدمیزاد بیخوابی و مرگ می‌آورد و شبیه اشباح مصریان آنچنان مهیب می‌نمود که کودکان از ترس دیدار او و مکیده شدن نیروی حیاتشان می‌مردند.
از شر بختک خلاص شوید بدون آنکه دماغش را بشکنید!
عوام بر اين باورند که بختک کنيز اسکندر بود! هنگامي که کلاغ به مشک محتوی آب حيات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آب حيات بر زمين ريخت. اين کنيز بی درنگ مشتی از آن آب را برداشته و نوشيد و اسکندر که خشمگين شده بود به ضرب شمشير بيني او را کند و بختک از گل، بينی ديگري برای خود ساخت!
