در این مقاله به راهکارهای شناختی دیگر در مشاوره پیش از ازدواج می‌پردازیم. پیش از این در مقاله‌های تکنیک‌های شناختی مؤثر در مشاوره ازدواج و چهار فنون شناختی در مشاوره قبل از ازدواج به راهکارهای دیگر شناختی پرداخته‌ایم که می‌توانید به آنها مراجعه کنید.
فن منشور حقوق بشر
در صورتی که با مراجعان در مشاوره پیش از ازدواج بیش از اندازه ایثارگر و ازخودگذشته طرف هستید که حاضرند همه‌ی خواسته‌های خود را به پای طرف مقابل قربانی کنند، از فن منشور حقوق بشر استفاده کنید و مراجع را با ماده‌های آن آشنا کنید.
- هر انسانی حق دارد از زندگی لذت ببرد.
- هر انسانی حق دارد اعتقادات خود را داشته باشد.
- هر انسانی حق دارد، بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران، شیوه‌ی زندگی خود را تعیین کند.
- هر انسانی حق دارد که به او احترام گذاشته شود و کرامت انسانی او حفظ شود.
سپس از او بپرسید:
چرا فکر می‌کند که با دیگران فرق دارد؟
آیا بر این باور است که دیگران حقوق بیشتری از او دارند؟
چرا حقوق و امتیازات بیشتری برای دیگران قایل است؟
چرا به عنوان یک انسان برای خود حقوقی قایل نیست؟
این فن را زمانی که با «مراجع قربانی» طرف هستید، به کار گیرید. به این ترتیب به او کمک می‌کنید تا بداند او نیز از حقوق مشابه همه‌ی انسان‌‌ها برخوردار است و دلیلی ندارد که بخواهد از حقوق خود بگذرد. برای مثال برخی مراجعان مشاوره پیش از ازدواج قواعدی دارند که آنها را ملزم می‌کند تا در برابر دیگران کوتاه بیایند، به هیچ‌کس «نه» نگویند، با هیچ‌کس مخالفت نکنند، احساسات منفی از جمله دلخوری و خشم خود را سرکوب کنند و همه را ازخودراضی نگه دارند. این قواعد آنها را در وضعیتی قرار می‌دهد که خواسته‌ها و انتظارات خود را زیر پا بگذارند و مطابق میل دیگران عمل کنند.
فن نوشتن نامه
زمانی که مراجع در مشاوره پیش از ازدواج درگیر احساسات ناشی از تجارب دردناک و ناخوشایند گذشته است و یا زمانی که مراجع تحت تأثیر رابطه‌ی بین فردی با کسی در گذشته، از وی آسیب دیده و نتوانسته است خود را تخلیه کند و به اصطلاح با طرف تسویه‌حساب احساسی نکرده است، فن نوشتن نامه مفید خواهد بود.
آرش در رابطه‌ی عاشقانه‌ی قبلی از دختری رودست خورده است. این تجربه‌ی تلخ تأثیر منفی زیادی روی او گذاشته به طوری که آرش نسبت به دخترها بدبین شده و تصمیم گرفته است تا پایان عمر ازدواج نکند. آرش که اکنون مدرس یکی از رشته‌های مهندسی است با دانشجویان دختر بسیار سرد برخورد می‌کند و گاهی اوقات هم رفتار پرخاشگرانه‌ای دارد. او به مشاور مراجعه کرده، زیرا مایل است الگوی ارتباطی‌اش با جنس مخالف اصلاح شود.
مشاور: گفتید که نامزد سابق شما که خیلی هم به او علاقه داشتید، به شما خیانت کرد؟
آرش: بله.
مشاور: به چه دلایلی؟
آرش: به نظرم او از قبل به پسرخاله‌اش علاقه‌مند بود و من در جریان نبودم، وقتی به خواستگاری او رفتم خانواده‌اش مرا پسندیدند و به دخترشان اصرار کردند که با من ازدواج کند. او هم قبول کرد، ولی هیچ‌وقت نتوانست در طول یک سالی که با هم عقد کردیم، به من علاقه‌مند شود و به تدریج روابط پنهانی خود با پسرخاله‌اش را از سر گرفت.
مشاور: چه احساسی دارید؟
آرش: من از او به شدت خشمگینم. او حق نداشت با احساس و زندگی‌ام بازی کند. او باید در همان روزهای آشنایی موضوع را به من می‌گفت، خب من مطمئناً خود را کنار می‌کشیدم. به علاوه، من از خانواده‌اش هم به شدت دلخورم.
مشاور: متوجه هستم تا چه اندازه به شما سخت گذشته است (همدلی) آیا تا به حال فرصتی ایجاد شده است که بتوانید خشم و دلخوری‌تان را با او و خانواده‌اش در میان گذارید؟
آرش: نه.
مشاور: به نظرم شما باید با گذشته‌تان روبه‌رو شوید و با فردی که به شما خیانت کرده، تسویه‌حساب احساسی کنید، زیرا احساسات منفی شما نسبت به آن خانم بر روابط شما با دیگر خانم‌ها سایه افکنده است.
آرش: چگونه؟
مشاور: می‌توانید به نامزد سابق‌تان نامه‌ای بنویسید. نامه‌ای که هرگز پست نمی‌شود و در آن نامه از احساساتی که نسبت به او داشتید حرف بزنید و دلایل خود را که چرا نسبت به او چنین احساسی داشتید، بیان کنید.
آرش: اوهوم.
مشاور: به علاوه، فن صندلی خالی هم مفید است. می‌توانید روبه‌روی صندلی خالی بنشینید و مجسم کنید که نامزد سابق‌تان روی آن نشسته است، آنگاه با این صندلی خالی (او) حرف بزنید، هر چه دل‌تان خواست بگویید و احساسات خود را تخلیه کنید. با این روش می‌توانید احساسات منفی خود را تخلیه و با طرف مقابل تسویه‌حساب احساسی کنید.
آرش: خیلی متشکرم.
مشاور: البته این کافی نیست. شما نسبت به خانم‌ها نگرش منفی پیدا کرده‌اید و این نگرش‌ها و باورهای منفی شما باید در جلسات روان‌درمانی بررسی شود و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به علاوه، ما باید درباره‌ی دیدگاه شما نسبت به خودتان و دیگران با هم کار کنیم و این کار زمان می‌برد.
آرش: موافقم، به نظرم باید مشکلات خود را حل کنم.
مشاور: و این اتفاق باید قبل از ازدواج بعدی بیفتد.
آرش: بله همین‌طور است.
فن انگار که (وانمود کردن)
این فن برای اولین بار توسط آدلر پیشنهاد شد. او از این فن قوی به عنوان یک فن درمانی برای تغییر رفتار و نگرش مراجعان استفاده می‌کرد و از مراجعان می‌خواست خود را مجسم کنند که به گونه‌ای متفاوت با رفتار نامناسب یا نگرش منفی خود رفتار می‌کنند. به این ترتیب مراجعان در مشاوره پیش از ازدواج متوجه می‌شوند که متفاوت رفتار کردن آنقدرها هم که فکر می‌کنند، دشوار نیست و همسو با این باور، تغییرات رفتاری و شناختی نیز اتفاق می‌افتد. برای مثال: نازنین می‌گوید که اغلب به خاطر کم‌رویی با نامزدش رودربایستی دارد و نمی‌تواند به راحتی از او انتقاد کند یا خواسته‌اش را مطرح کند. به ویژه اینکه برخی خصوصیات نامزدش او را ناراحت می‌کند، اما وی نمی‌تواند در مورد آنها با او حرف بزند.
مشاور: از چه زمانی این خصوصیات را داشتید؟
نازنین: من همیشه این طوری بودم.
مشاور: یکی از فنون شناختی فن «انگار که» است. درمانگر به کمک این فن از مراجع می‌خواهد برای چند روز خلاف آن چیزی که هست، عمل کند. برای مثال: شما نمی‌توانید به طور آزمایشی طی هفته‌ی آینده طوری رفتار کنید که انگار فردی قاطع و جسور هستید. فردی که خواسته‌هایش را بیان می‌کند، از انتظاراتش حرف می‌زند و از نامزدش انتقاد می‌کند.
نازنین: ولی این کار سختی است.
مشاور: بله، اما قبل از آن لازم است که چگونگی ابراز احساسات، انتظارات و نحوه‌ی انتقاد سالم را یاد بگیرید و از تجسم بهره گیرید و خود را در شرایطی خاص با رفتاری متفاوت مجسم کنید. اگر موافق باشید ما دو جلسه‌ی آینده را به ایفای نقش و تجسم ذهنی می‌پردازیم و پس از آن شما به مدت یک هفته فن «انگار که» را در عمل اجرا می‌کنید.
نازنین: باشد.
