بیماری تریکوتیلومانیا با مشخصه «کشیدن و کندن مکرر مو» توسط بیمار شناخته می‌شود. این عملِ بیمار رفته رفته منجر به ریزش مو و اختلال عملکرد او می‌شود. این بیماری از قرن نوزدهم در ادبیات پزشکی جهان به ثبت رسیده اما متاسفانه مغفول مانده و توجه کمی به تحقیقات در مورد آن شده است. در این مقاله قصد داریم از این بیماری عجیب با شما صحبت کنیم.
بیماری تریکوتیلومانیا چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بیماری تریکوتیلومانیا یا وسواس موکنی یا کندن مو نوعی اختلال روان‌تنی است. اختلال روان‌تنی یا سایکوسوماتیک به بیان ساده اختلالی جسمی است که تحت تأثیر ذهن فرد است یا در شدیدترین حالت، توسط ذهن بوجود می‌آید.
همانطور که بیان شد اگرچه این بیماری بیش از یک قرن در ادبیات پزشکی مورد بحث قرار گرفته، اما تا سال 1978به طور رسمی به عنوان یک اختلال سلامتِ روان در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا قرار نگرفته بود. پنج نشانه زیر در تشخیص این بیماری به کمک متخصصان می‌آید:
1- فرد مکرراً موهایش را طوری می‌کشد که موها از دست می‌روند و می‌ریزند.
2- بلافاصله قبل از کشیدن موها، بیمار به شدت تمایل به این کار دارد و تحت فشار قرار دارد و قادر نیست در برابر این رفتار مقاومت کند.
3- در حین کندن موها فرد احساس رهایی، رضایت و خشنودی می‌کند.
4- بیمار اختلال روحی دیگری ندارد که بتواند توجیهی برای علائم او باشد.
5- مشکل در فرد جدی است و باعث آشفتگی، محرومیت از شغل، تحصیل و مناسبات اجتماعی او شده است.
چه کسانی بیشتر به بیماری تریکوتیلومانیا مبتلا می‌شوند؟
نرخ شیوع بیماری تریکوتیلومانیا تقریبا 6% است و بروز آن در زنان بطور تقریبی دو برابر مردان است. کودکان هفت برابر بزرگ‌سالان به این مشکل مبتلا می‌شوند. همچنین قبل از سن بلوغ بیماری موکَنی در پسران بیشتر دیده می‌شود ولی بعد از این سن، دختران بیشتر به دام آن گرفتار می‌آیند.
بازه سنی بین 2 تا16سالگی بیشترین احتمال ابتلا را دارد. مهم‌ترین عاملی که در بروز اختلال موکَنی اثر دارد، شرایط زندگی پراسترس در دوران کودکی است. عادت به بازی با موها و پیچاندن آن‌ها نیز محرک ابتلا به تریکوتیلومانیا است.
افسردگی، کندن پوست، ناخن جویدن، مکیدن شست‌ها، دست‌کاری بینی، گاز گرفتن لب‌ها، گاز کرفتن گونه‌ها از داخل دهان، اضطراب، حملات هراس و رفتارهای وسواسی و… حالاتی هستند که محتمل است همراه وسواس موکَنی وجود داشته باشند یا ظاهر شوند.
وسواس موکَنی یا تریکوتیلومانیا آگاهانه و بااطلاع و قصد فردی است. اما بیمار نمی‌تواند در مقابل تمایل شدیدش غلبه کند. در بیشتر موارد موهای ناحیه تاج و بالای سر در این بیماری آسیب می‌بینند ولی نواحی جلو، پشت و دور سر هم ممکن است آسیب شدید ببینند.
در پی این بیماری موهای سر کوتاه، نامنظم، شکسته، کج می‌شوند و شبیه ته‌ریش زبر به نظر می‌رسند. مواردی هم مشاهده شده که موهای ابرو، مژه، زیر شکم و صورت نیز درگیر شده‌اند. همیشه کندن مو با دست نیست، گاهی بیمار با دندان موهای بلند سرش را می‌کند. حتی برخی بیماران موهای کنده شده را قورت می‌دهند که بصورت توده‌ای درهم‌پیچیده درآمده و در معده یا روده فرد انسداد ایجاد می‌کند.
تشخیص این بیماری باید تحت نظر پزشک متخصص پوست باشد و برای درمان این افراد باید از کمک متخصص روانپزشکی بهره برد. پی بردن به ریشه مشکل و نوع استرس عامل بیماری تریکوتیلومانیا، حمایت از بیمار و آموزش والدین و اطرافیان و معلمین (در صورت دانش‌آموز بودن بیمار) نقش مهمی در بهبود و غلبه بر این بیماری دارد. بیماری کندن مو اغلب خودمحدود شونده است. ولی در صورت لزوم داروی ضدافسردگی یا ضد اضطراب با نظر روان‌پزشک تجویز می‌شود.
نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که این بیماری را نباید با طاسی منطقه‌ای یا ریزش سکه‌ای مو اشتباه کرد. از آنجایی که مدتی پس از این بیماری این الگوی طاسی در فرد بوجود می‌آید ممکن است با طاسی موضعی اشتباه گرفته شود. بیماری کچلی هم که در اثر قارچ به وجود می‌آید را باید از وسواس مو کندن افتراق داد. زیرا روند درمان کاملا متفاوتی دارند.
کلید تشخیص این بیماری در این نکته نهفته است که بیمار به دست خود موهایش را کشیده و از ریشه خارج می‌کند. این موضوع منحصر به این بیماری است و هیچ بیماری دیگری با این ویژگی وجود ندارد.
خارش ناشی از اضطراب
بطور کلی دو نوع خارش منبعث از عوامل روانی وجود دارد:
1- خارش عصبی یا خارش نوروتیک
2- خارش روانی یا خارش سایکوژنیک.
خارش عصبی عمدتا در زنان میان‌سال 36 تا 56 سال دیده می‌شود و شدیداً به استرس‌های روانی ربط دارد. وسواس و رفتار تهاجمی و افسردگی جزو علل مسبب هستند. ممکن است این خارش همراه وسواس مو کندن هم باشد. معمولاً زخم‌هایی چندشکلی، دلمه دار و خارانده شده در گردن، چانه، بالای سینه، شانه‌ها و بالای بازوها دیده می‌شوند. رنگ این زخم‌ها از سرخ تا سفید می‌تواند باشد و فرورفته یا برجسته هستند. تعدادشان هم در افراد مختلف متفاوت است. از چند تا چند صد تا!
در کنار درمان زخم‌ها با فرآورده‌های موضعی پوستی باید مشورت روان‌درمانی حمایتی و داروهای آرام‌بخش برای این افراد انجام گردد. خارش روانی به‌نوعی خارش شدید و غیرقابل تحمل پوست اطلاق می‌شود که بدون وجود هرگونه بیماری پوستی یا فیزیکی بروز می‌کند. خارش این افراد معمولاً در زمان استراحت ایجاد می‌شود و گاه نیز در طی زمان خواب بروز می‌کند.
زنان و مردان تقریبا به یک نسبت دچار این مشکل می‌شوند. خارش ناگهان شروع‌شده و به یکباره تمام می‌شود و باگذشت زمان، زمان حملات به هم نزدیک‌تر شده و حالت مزمن پیدا می‌کند. بیشتر افراد در این مواقع دچار نوسانات خلقی، اضطراب یا افسردگی با درجات متفاوت هستند. داروهای ضد خارش معمولی در کنترل بیماری این افراد اثر چندانی ندارند و باید از تکنیک‌های روان‌درمانی به همراه داروهای ضدافسردگی دارای اثر ضد خارش استفاده کرد. درمان باید تواما تحت نظر متخصص پوست و روان‌پزشک شروع‌شده و استمرار یابد.
ریزش سکه‌ای مو و رابطه‌اش با عصبی شدن
ریزش سکه‌ای یا منطقه‌ای مو یک بیماری التهابی مزمن است. چند عامل در ایجاد آن دخیل‌اند: عوامل ژنتیکی، حساسیت پوست ( دراصطلاح آنوپی)، اختلال در سیستم ایمنی بدن و عوامل محیطی از قبیل عفونت و استرس و عوامل عصبی.
در مورد نقش عوامل عصبی در ایجاد یا تشدید این بیماری اختلاف نظر وجود دارد، ولی نمی‌توان آن را در بروز این مشکل رد کرد. این بیماری در هر سنی ایجاد می‌شود ولی اغلب در بین سنین 26 تا 46 سالگی هم در زنان و هم مردان دیده می‌شود. ریزش موی سکه‌ای معمولاً در موهای سر دیده می‌شود اما ممکن است ریش، سبیل، ابرو، مژه‌ها یا قسمت‌های مختلف بدن را هم درگیر کند.
گاهی این بیماری خود به خود خوب می‌شود اما در صورت لزوم می‌توان از فرآورده‌های موضعی مثل کورتون‌های موضعی یا ماینوکسیدیل، تزریق یا درمان با اشعه ماورابنفش استفاده کرد. باید خاطرنشان کرد که در ریزش سکه‌ای هم مانند سایر بیماری‌های پوست و مو باید درمان را به متخصص امر سپزد. لذا از خوددرمانی و روش‌های سنتی یا گیاهی مثل تیغ زدن و خراشاندن ناحیه‌ی خالی از مو یا مالیدن سیر اجتناب کنید.
اگر پرسشی در مورد بیماری تریکوتیلومانیا یا موکَنی و روش درمان آن دارید؛ یا نیاز به مشاوره تخصصی توسط دکتر مهدیه اسدی مقدم دارید، تماس بگیرید.
