اختلالات خلقی گروه گسترده‌ای از اختلالات روانپزشکی در جوامع مختلف هستند که به شکل خلق پایین در دوره‌های افسردگی و یا به شکل خلق بالا در دوره‌های شیدایی (مانیا) دیده می‌شوند. در این مقاله درباره انواع اختلالات خلقی و علائم آنها صحبت کرده ایم.
به طور معمول، افراد نرمال و سالم خـُلق طبیعی دارند؛ این افراد طیف گسترده‌ای از خـُلق را تجربه کرده که توسط خود فرد قابل کنترل است.
در افرادی که خـُلق بالا دارند حالت سرخوشی به وجود می‌آید . حالاتی نظیر پرش افکار و عدم تمرکز ، اعتماد به نفس کاذب، انبساط خاطر، کم شدن خواب و افکار بزرگ‌منشانه در این افراد دیده می‌شود.
در افراد با خـُلق پایین، حالت افسردگی (Depression) به وجود می‌آید. در این افراد حالاتی از قبیل احساس گناه، بی‌اشتهایی، کاهش انرژی و علاقه، اشکال در تمرکز و افکار مرگ و خودکشی مشاهده می‌شود.
دسته‌ای از افراد با اختلالات خلقی یعنی افراد با خـُلق بالا و خـُلق پایین اختیار و کنترل بر رفتار و عواطف خود ندارند.
کودکان، نوجوانان و بزرگسالان همگی امکان دارد به اختلالات خلقی مبتلا شوند. در این بین تشخیص اختلالات خلقی در کودکان و نوجوانان به دلیل عدم توانایی در بیان دقیق احساسات ، کمی سخت‌تر است.
انواع اختلالات خلقی
اختلالات خلقی که به شکل بیمارگونه به مشکلات مربوط به حالت شادی، غم و هیجان مربوط می‌شود دارای انواعی بوده و از لحاظ شدت و مدت زمان بروز نشانه‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. انواع اختلالات خلقی به صورت کلی در دو دسته افسردگی و دوقطبی طبقه‌بندی می‌شوند.
اختلال افسردگی اساسی (ماژور)، افسردگی مزمن، افسردگی مضاعف، افسردگی سایکوتیک (روانی)، افسردگی بعد از زایمان، افسردگی واکنشی موضعی، افسردگی کاتاتونیک، افسردگی آنتیپیک (غیرمعمول)، افسردگی مالیخولیایی، افسردگی راجعه کوتاه‌مدت ، افسردگی جزئی، اختلال افسردگی نامعین، شخصیت افسرده‌گون، اختلال ملال پیش از قاعدگی، اختلال عاطفی فصلی و اختلال دوقطبی از انواع اختلالات خلقی محسوب می‌شوند.
اختلالات خلقی- اختلالات دوقطبی (Bipolar mood Disorder)
اختلال دوقطبی یک اختلال روانی بوده که به عنوان بیماری شیدایی – افسردگی هم شناخته می‌شود که می‌تواند سبب تغییر غیرعادی در خـُلق، سطح انرژی و توانایی افراد شود.
طبق تحقیقات صورت گرفته دلایل یکسانی برای بروز اختلال دوقطبی در افراد وجود ندارد و عوامل زیادی می‌توانند موجب این بیماری شوند. از جمله عوامل مؤثر در بروز و ایجاد این بیماری می‌توان به وراثت (ژنتیک)، تغییرات هورمونی، عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز و عوامل محیطی اشاره کرد.
در اکثر بیماران دوقطبی ، دوره افسردگی از اولین نشانه‌های بیماری بوده و بیمار در ابتدای اختلال چندین دوره افسردگی را قبل از اولین دوره شیدایی و نیمه شیدایی تجربه می‌کند.
ناامیدی، احساس گناه، کج‌خلقی، عدم تمرکز، اختلال خواب، کاهش یا افزایش اشتها، افکار یا رفتار خودکشی، خستگی ، درد مزمن بدون علت و… از علائم و نشانه‌های افسردگی در اختلال دوقطبی است.
تحریک‌پذیری، سرخوشی، نیاز به خواب کم، رفتارهای پرخطر، اعتماد به نفس کاذب، هزینه‌های مالی غیرمعقول، توهمات و یا فرار از واقعیت ، گفتار سریع و… از علائم و نشانه‌های شیدایی در اختلال دوقطبی می‌باشد.
اختلال دوقطبی از نظر تشخیصی در 3 فرم اختلال دوقطبی نوع 1، اختلال دوقطبی نوع 2 و اختلال خـُلق ادواری تقسیم‌بندی می‌شود.
انواع اختلالات خلقی دوقطبی گرچه نسبت به افسردگی شیوع کمتری دارند اما با توجه به اینکه این اختلال خلقی به صورت عودکننده و مزمن می‌باشد می‌تواند برای مبتلایان مشکلات قابل توجهی به دنبال داشته باشد.
اختلال دوقطبی نوع 1 (Bipolar Mood Disorder I)
این اختلال شامل یک دوره شیدایی یا یک دوره که در آن فرد شیدایی و افسردگی را با هم به صورت مختلط تجربه می‌کند، دیده می‌شود؛ به بیان دیگر این بیماران هم دوره‌هاى افسردگى و هم دوره‌هاى سرخوشى دارند. این بیماری با ناتوانی‌های مختلفی همراه است و ششمین دلیل اصلی ناتوانی در جهان می‌باشد.
بيمارى اختلال دوقطبی نوع 1 به طور معمول با افسردگى شروع شده و يک اختلال عودکننده محسوب می‌شود. این بیماری در بین زنان و مردان به طور یکسان شیوع دارد. هزینه‌های ابتلا به این اختلال خلقی برای بیماران و همچنین خانواده‌های آنها قابل توجه بوده و آمار طلاق نيز در اين گروه افراد زیاد است.
اختلال دوقطبی نوع 2 (Bipolar Mood Disorder II)
در این اختلال خلقی فرد افسردگی شدیدی دارد و به میزان کمتری شیدایی را هم تجربه می‌کند و به کمک دوره‌های متناوب شیدایی و افسردگی قابل تشخیص است. نشانه اصلی این اختلال، آشفتگی در خـُلق است.
این اختلال در زنان به میزان 5/. درصد شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد.
بيمارى اختلال دوقطبی نوع 2 شکل متفاوتی از اختلال دوقطبی بوده و نمی‌توان گفت نوع ملایمی از اختلال دوقطبی است.
بی‌ثباتی اجتماعی و هیجانی از جمله خصوصیات افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 2 محسوب می‌شود.
اختلال خـُلق ادواری
این اختلال شکل مزمن اختلال دوقطبی بوده که به طور معمول حداقل 2 سال طول می‌کشد و فرد علائم نیمه شیدایی و افسردگی را به صورت مداوم اما به شکل خفیف و ملایم تجربه می‌کند. این اختلال به گونه‌ای در افراد وجود دارد که حتی اطرافیان بیمار هم به طور معمول متوجه این فراز و فرودها در رفتار فرد خواهند شد.
فرد زمان‌هایی ممکن است ناراحت باشد ، حس بی‌کفایتی داشته باشد و از افراد دیگر کناره‌گیری کند و گاهی پرسروصدا شود و اعتماد به نفس بیش از اندازه پیدا کرده و روابط اجتماعی خوبی داشته باشد.
نکات و توصیه‌ها
در صورتی که در خود یا اطرافیان خود علائم اختلالات خلقی دوقطبی را مشاهده کردید، باید به منظور درمان این بیماری سریعاً به متخصص مربوطه مراجعه کنید. عدم پذیرش ابتلا به این بیماری نه تنها به بهبودی کمک نمی‌کند؛ بلکه می‌تواند سبب بدتر شدن شرایط شود. عدم پیگیری درمان این بیماری می‌تواند بر سلامت جسمی و روحی ، شغل و روابط اجتماعی فرد تأثیر منفی بگذارد و عواقب مخربی به دنبال داشته باشد.
تشخیص و درمان به موقع و مناسب می‌تواند کمک قابل توجهی به درمان کرده و از شدت بیماری پیشگیری کند. تغییر مناسب در سبک زندگی و عادات روزانه بر فرآیند درمان و بهبودی بسیار تأثیرگذار است.
