اختلال افسردگی فصلی (SAD) نوعی افسردگی است که با فصول سال همراه شده، بروز می‌کند و از بین می‌رود و دارای الگویی تکرارشونده است. به‌طور معمول از اواخر پاییز و اوایل زمستان شروع می‌شود و در طول بهار و تابستان از بین می رود.
عبارت افسردگی فصلی ناخودآگاه ذهن را به سمت حساسیت فصلی می‌برد که در مواقعی از سال افرادی که آلرژی دارند را درگیر می‌کند. بیمارانی که افسردگی فصلی دارند نیز در برخی ماه‌های سال بی دلیل احساس افسردگی و غم و پوچی دارند. البته به محض احساس افسردگی در فصل پاییز نباید تصور شود فرد دچار افسردگی فصلی است. برای تشخیص باید حداقل به مدت ۲ سال نشانه‌های کامل افسردگی در آن فصل مشخص تکرار گردد.
تاریخچه اختلال افسردگی فصلی
این اختلال برای اولین بار به‌طور رسمی توسط گروهی به سرپرستی نورمَن روزنتهال در مؤسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده آمریکا معرفی شد. به افسردگی فصلی اختلال عاطفی فصلی نیز می‌گویند که معادل فارسی Seasonal affective disorder (SAD) است.
این نوع افسردگی دارای علائم عمومی افسردگی می‌باشد. با این تفاوت که معمولا سالی یک بار در طول ماه‌های زمستان و پاییز وقتی كه نور خورشيد كمتر است رخ میدهد. این اختلال باعث نوسانات خلقی فرد می‌شود و گاهی ممکن است تا بهار و یا تابستان هم ادامه پیدا کند.
علائم افسردگی زمستانی از اواخر پائيز و هنگامی كه مدت روشنايی روز كمتر می‌شود، بروز می‌كند و تا اواخر زمستان و اوايل بهار پا برجا می‌ماند و با نزديك شدن به تابستان كاهش می‌يابد. باید توجه کرد که این اختلال فقط مختص پاییز و زمستان نیست و ممکن است در تابستان هم بوجود بیاید. اما شیوع آن بسیار اندک است.
علائم افسردگی فصلی
اختلال افسردگی فصلی بيشتر در مناطقی از كره زمين كه دارای عرض جغرافيايی بالاتری هستند و نور آفتاب كم است شایع‌تر است و شامل علائم زیر است:
• بی‌انرژی بودن و بی‌حوصلگی
• عدم تمرکز و هوشیاری یا پایین بودن تمرکز
• خستگی مفرط و کاهش کارایی طی روز
• افزایش اشتها و تمایل به خوردن کربوهیدرات
• گوشه نشینی و تمایل به تنها ماندن
• بی‌نظم شدن برنامه خواب
• بی علاقگی و لذت نبردن
• احساس اندوه، پوچی و افسردگی
• حس خود کم بینی و احساس گناه فراوان
• اضطراب و بیقراری
• کم‌خوابی یا بیخوابی
• بی‌اشتهایی و کاهش وزن
• پرخاشگری
علائم افسردگی فصلی در زمستان:
• داشتن انرژی کم
• هیپرسومیا یا پرخوابی
• پرخوری
• افزایش وزن
• میل به کربوهیدرات ها
• خواب زیاد
علائم اختلال افسردگی فصلی در تابستان که شیوع کمتری نسبت به افسردگی زمستان دارد:
• کاهش اشتها و کاهش وزن همراه است
• بیخوابی
• تحریک پذیری زیاد
• بی قراری
• اضطراب
• رفتار خشونت آمیز
چه افرادی در معرض افسردگی فصلی هستند؟
زنان بیش از مردان در معرض این بیماری هستند و احتمال ابتلا به این بیماری در جوانان بیش از میانسالان است. همچنین افرادی که در مناطق سردسیر و در عرض جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، به دلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید هستند بیشتر افسرده می‌شوند.
افسردگی
وجود بیماری اختلال افسردگی عمده (Major Depressive Disorder) یا mdd و اختلال دوقطبی (افسردگی شيدايی) در خود فرد یا خانواده او احتمال ابتلا به این نوع افسردگی را افزایش میدهد.
علل افسردگی فصلی
هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی در بوجود آمدن این اختلال موثرند.
علل افسردگی فصلی- سروتونین
سروتونین (Serotonin) نوعی ماده انتقال دهنده عصبی در مغز است که پیام‌های عصبی را انتقال میدهد. این ماده در بسیاری از فعالیت‌های بدن به خصوص حالت عاطفی افراد تاثیر دارد. برخی به آن هورمون شادی می‌گویند. این ماده‌ی شیمیایی انتقال‌دهنده‌ی مهمی در مغز ماست که مواردی مانند خواب، خلق‌وخو و روابط زناشویی را تحت‌الشعاع قرار میدهد.
هنگامی كه نور از طريق چشم‌ها عبور می‌كند و به مغز می‌رسد، ماده سروتونين در بافت عصبی رها می‌شود. در طول پاييز و زمستان، روشنايی روز كمتر از بهار و تابستان است و اين امر باعث پايين آمدن سطح سروتونين در بدن می‌شود که در افراد مستعد می‌تواند فعال‌کننده افسردگی فصلی باشد.
علل افسردگی فصلی- ملاتونین:
ملاتونین(Melatonin) یک هورمون طبیعی در بدن است که شب‌ها ترشح می‌شود و در به خواب رفتن تاثیر بسزایی دارد. به بیان ساده می‌توان گفت ملاتونین ساعت بدن را تنظیم می‌کند. افزایش تاریکی در زمستان باعث افزایش ترشح ملاتونین در بدن شده و منجر به خواب آلودگی، بی حوصلگی و کسل شدن می‌شود. مکانیسم عملکرد به اینصورت است که با تاریک شد هوا میزان این هورمون در بدن تدریجا افزایش می‌یابد و در هنگام صبح با روشن شدن هوا کاهش می‌یابد. كمبود سروتونين و افزايش ملاتونین باعث اختلال افسردگی فصلی می‌شوند.
درمان اختلال افسردگی فصلی
درمان این اختلال از جمله درمان‌های پیچیده است و از روش‌های درمان افسردگی زیر می‌توان در آن بهره برد.
دارو درمانی
درودرمانی از روش‌های موثر درمان است. البته باید حتما توجه شود که خود درمانی در این بیماری بسیار خطرناک است و نباید سر خود دارو مصرف شود. متاسفانه در بیمارانی که این اختلال در خانواده یا اقوام آن‌ها رواج دارد این مورد بسیار دیده می‌شود. فرد به اعتبار روند درمانی که یکی از اعضای خانواده طی کرده مبادرت به مصرف دارو می‌کند که بسیار خطرناک است.
درمان شناختی رفتاری
مشاوره افسردگی یکی از بهترین گزینه‌هایی است که می‌تواند مکمل دارودرمانی شود. هدف اصلی درمان شناختی رفتاری افسردگی، تمرکز بر مشکلات رفتاری فرد و تغییر آن‌ها است. این درمان به بیمار کمک می‌کند واقع بینانه‌تر به وقایع زندگی نگاه کند و به فکر راه حلی برای برون رفت از وضعیت فعلی بیوفتد.
درمان اختلال افسردگی فصلی با نور
در این درمان بیمار در معرض نور آفتاب و يا طول موج خاصی از نور قرار می‌گیرد. ليزر، لامپ‌های فلورسنت، لامپ‌های دی كرونيك و يا لامپ‌های بسيار روشن از جمله مواردی هستند که در این روش درمان کاربرد دارند و یکی از رایج‌ترین درمان‌ها در این نوع اختلال هستند. قرارگرفتن در معرض نور برای مدت زمان خاص یا ساعات مشخص روز جزء روند درمان است.
جهت رزرو وقت مشاوره درباره «اختلال افسردگی فصلی» با دکتر مهدیه اسدی مقدم خطوط ارتباطی در اختیار شماست.
